Πρώτα αποτελέσματα έρευνας ΕΚΚΕ για την έμφυλη βία

Δημοσιεύθηκαν τα πρώτα αποτελέσματα της Πανελλήνιας Έρευνας, που εκπόνησε το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), για την καταγραφή δεδομένων στον Ελλαδικό χώρο σχετικά με την «έμφυλη βία κατά των γυναικών και άλλων μορφών διαπροσωπικής βίας. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε  στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Έρευνας της EUROSTAT, από την οποία και χρηματοδοτήθηκε.

Το χρονικό πλαίσιο αναφοράς αφορούσε τις εμπειρίες των γυναικών είτε το τελευταίο έτος είτε τα τελευταία πέντε έτη. Ο συνολικός αριθμός ολοκληρωμένων συνεντεύξεων της έρευνας ήταν 11.557, ενώ οι σταθμίσεις που έγιναν επιτρέπουν αναγωγές στον πραγματικό πληθυσμό της χώρας που ανέρχεται σε 3.778.405 γυναίκες ηλικίας 18-74 ετών. Η έρευνα στην Ελλάδα διενεργήθηκε το διάστημα 2021-2023 και συλλέχθηκαν αξιόπιστα εμπειρικά δεδομένα στα ζητήματα της έμφυλης βίας.

Οι μορφές βίας που διερευνήθηκαν^[1] είναι οι εξής:

• Ψυχολογική βία (συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής)
• Μη εμφανής παρακολούθηση/παρενόχληση (stalking)
• Σωματική βία
• Σεξουαλική βία (συμπεριλαμβανομένου του βιασμού)
• Σεξουαλική παρενόχληση (μόνο στην εργασία)

Ενδεικτικά αποτελέσματα

Τα πρώτα αποτελέσματα είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ).

Ακολουθούν ορισμένα βασικά ευρήματα της έρευνας σχετικά με τις διαφορετικές εμπειρίες έμφυλης βίας που έχουν βιώσει οι γυναίκες που συμμετείχαν στην έρευνα:

• Το 90,1% των γυναικών που συμμετείχαν στην έρευνα πιστεύει ότι η άσκηση οποιασδήποτε μορφής βίας κατά των γυναικών από στενό/ή σύντροφο στην Ελλάδα, σήμερα, είναι αρκετά ή πολύ συχνή.

Φαίνεται ότι είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη η αντίληψη μεταξύ των ερωτώμενων ηλικίας 18-74 ετών ότι υπάρχει έντονη ενδοσυντροφική βία κατά των γυναικών στην Ελλάδα.

Ψυχολογική βία

Η ψυχολογική βία περιλαμβάνει πράξεις συναισθηματικής κακοποίησης και ελεγκτικής συμπεριφοράς (ενδεικτικά αναφέρεται η υποτίμηση και ταπείνωση, απαγόρευση επαφής με φίλους, γονείς ή συγγενείς, απειλή κακοποίησης των παιδιών ή στέρησης των γονεϊκών δικαιωμάτων, κλπ.) και ασκείται κυρίως από τον/την στενό/ή σύντροφο.

Το ποσοστό των γυναικών που δηλώνουν ότι έχουν υποστεί ψυχολογική βία (σε στενή συντροφική σχέση) διαμορφώνεται ως εξής:

• 48,38% για τις ηλικίες 18-29 ετών
• 45,56% για τις ηλικίες 30-44 ετών
• 38,32% για τις ηλικίες 45-64 ετών
• 31,27% για τις ηλικίες 65-74 ετών

Σωματική βία

Η σωματική βία περιλαμβάνει την εσκεμμένη άσκηση άμεσης σωματικής βίας εναντίον άλλου ατόμου που αποσκοπεί στην πρόκληση πόνου και στην πρόκληση φόβου και έχει ως αποτέλεσμα σωματικές κακώσεις.

Το ποσοστό των γυναικών που δηλώνουν ότι έχουν υποστεί σωματική βία (από οποιονδήποτε δράστη/δα) διαμορφώνεται ως εξής:

• 32,24% για τις ηλικίες 18-29 ετών
• 34,47% για τις ηλικίες 30-44 ετών
• 29,93% για τις ηλικίες 45-64 ετών
• 18,87% για τις ηλικίες 65-74 ετών

Σεξουαλική βία

Η σεξουαλική βία αφορά στην ανεπιθύμητη σεξουαλική συμπεριφορά που επιβάλλεται, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού και της απόπειρας βιασμού.

Το ποσοστό των γυναικών που δηλώνουν ότι έχουν υποστεί σεξουαλική βία (από οποιονδήποτε δράστη/δα) διαμορφώνεται ως εξής:

• 23,49% για τις ηλικίες 18-29 ετών
• 20,01% για τις ηλικίες 30-44 ετών
• 17,30% για τις ηλικίες 45-64 ετών
• 12,16% για τις ηλικίες 65-74 ετών

Σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία

Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, περιλαμβάνει διάφορες πράξεις και συμπεριφορές, κάποιες από τις οποίες είναι: το επίμονο ή απρεπές κοίταγμα, τα απρεπή αστεία σεξουαλικού περιεχομένου, οι προσβλητικές παρατηρήσεις για το σώμα, η αυθαίρετη φυσική επαφή, οι απρεπής προτάσεις για ραντεβού ή για σεξουαλική δραστηριότητα κ.ά.

Το ποσοστό των γυναικών που δηλώνουν ότι έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, διαμορφώνεται ως εξής:

• 54,60% για τις ηλικίες 18-29 ετών
• 49,50% για τις ηλικίες 30-44 ετών
• 39,60% για τις ηλικίες 45-64 ετών
• 27,80% για τις ηλικίες 65-74 ετών

ενώ στο σύνολο των ηλικιών 18-74 ετών, 45,1% υποδεικνύουν ως δράστη άνδρα συνάδελφο ή συνεργάτη από το επαγγελματικό περιβάλλον, 41,9% αναφέρουν άνδρα σε διευθυντική θέση και 36,8% περιγράφουν άνδρα από το επαγγελματικό περιβάλλον αλλά με λιγότερο στενή επαγγελματική σχέση.

Μη εμφανής παρακολούθηση

Η εμφανής παρακολούθηση/παρενόχληση (stalking), περιλαμβάνει ενδεικτικά την επίμονη μη επιθυμητή προσπάθεια επαφής -έξω από το σπίτι, την εργασία ή το σχολείο-, τα άσεμνα, απειλητικά ή ενοχλητικά τηλεφωνήματα, τα ανεπιθύμητα μηνύματα-συμπεριλαμβανομένων και αυτών μέσω των κοινωνικών δικτύων- επιστολές και δώρα κ.ά.

Το ποσοστό των γυναικών που δηλώνουν ότι έχουν υποστεί μη εμφανή παρακολούθηση/ παρενόχληση, διαμορφώνεται ως εξής:

• 35,20% για τις ηλικίες 18-29 ετών
• 31,20% για τις ηλικίες 30-44 ετών
• 23,80% για τις ηλικίες 45-64 ετών
• 15,30% για τις ηλικίες 65-74 ετών

ενώ από τα δεδομένα της έρευνας προκύπτει ότι ο δράστης της μη εμφανούς παρακολούθησης ή παρενόχλησης για τις γυναίκες 18-74 ετών είναι κυρίως άνδρας (92,8%) και μη σύντροφος (79,3%).

Έμφυλη βία σε συντροφική σχέση

Η έκταση του φαινομένου έμφυλης βίας που βίωσαν ή/και βιώνουν σήμερα οι γυναίκες ηλικίας 18-74 ετών από στενό/ή σύντροφο (νυν ή τέως) κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους αποτυπώνεται ως εξής:

• σχεδόν 42% έχουν βιώσει ένα ή περισσότερα περιστατικά ψυχολογικής, σωματικής ή σεξουαλικής βίας
• περίπου 6% των γυναικών έχουν βιώσει σεξουαλική βία
• 20,4% έχουν απειληθεί ή έχουν υποστεί σωματική βία
• όταν η σωματική και η σεξουαλική βία συνυπολογίζονται, το ποσοστό ανέρχεται στο 22%
• 40,42% έχουν βιώσει ψυχολογική βία

Άλλες χρήσιμες πληροφορίες

Στην συνοπτική παρουσίαση των πρώτων αποτελεσμάτων της έρευνας, επιλέχθηκε ένας συγκεκριμένος δείκτης -το ποσοστό των γυναικών που έχουν υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία- το οποίο συσχετίστηκε με βασικά χαρακτηριστικά των γυναικών του δείγματος.

Παρουσιάστηκαν έτσι, διαφορετικές διαστάσεις και πληροφορίες που μπορούν να αντληθούν από τη βάση δεδομένων των αποτελεσμάτων της έρευνας, προκειμένου αφενός να αναδειχθεί η πολυπλοκότητα του φαινομένου της έμφυλης βίας και αφετέρου να αναδειχθεί η δυνατότητα αξιοποίησης των ευρημάτων της έρευνας για χάραξη πολιτικών.

Βασικά χαρακτηριστικά:

Περιφέρειες

Παρά τις διαφοροποιήσεις ανά Περιφέρεια, σωματική ή σεξουαλική βία δηλώνουν ότι έχουν υποστεί γυναίκες που κατοικούν σε όλες τις Περιφέρειας της χώρας. Το ποσοστό αυτό διαμορφώνεται ως εξής:

• Αττική 50,1%, Κρήτη 46,6%, Κεντρική Μακεδονία & Δυτική Ελλάδα 34,4%, Ιόνια νησιά 31,2%, Νότιο Αιγαίο 28,4%, Πελοπόννησος 28%, Στερεά Ελλάδα 26,2%, Βόρειο Αιγαίο 20,7%, Θεσσαλία 19,4%, Δυτική Μακεδονία 17,9%, Ήπειρος 14,9%, Δυτική Μακεδονία 17,9%, Ανατολική Μακεδονία & Θράκη 13%.

Αστικοποίηση

Ο βαθμός αστικοποίησης της περιοχής κατοικίας φαίνεται να διαφοροποιεί το ποσοστό των γυναικών του δείγματος, οι οποίες είναι δηλώνουν σωματική ή σεξουαλική βία, καθώς τα ποσοστά φθίνουν, όσο λιγότερο πυκνοκατοικημένες είναι οι περιοχές κατοικίας των ερωτώμενων γυναικών.

• Τα ποσοστά αυτό κυμαίνονται ως εξής: Αστικές περιοχές 42,2%, Ημιαστικές περιοχές 28,8%, Αγροτικές περιοχές 22,6%.

Εκπαιδευτικό επίπεδο

Το εκπαιδευτικό επίπεδο των γυναικών ηλικίας 18-74 ετών που δήλωσαν ότι έχουν υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία φαίνεται να έχει μεγάλη σημασία στο ποσοστό της καταγγελίας των περιστατικών βίας. Ειδικότερα, όσο υψηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο τόσο υψηλότερα ποσοστά καταγγελίας σωματικής ή σεξουαλικής βίας.

• Διδακτορικό ή ισοδύναμο επίπεδο 56,6%, μεταπτυχιακό ή ισοδύναμο επίπεδο 43,1%, πτυχίο ή ισοδύναμο επίπεδο 40,5%, μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση μη τριτοβάθμιου επιπέδου 39,3%, ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση 32,7%, κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση 25,1%, πρωτοβάθμια εκπαίδευση 17,7%, προσχολική ή καμία εκπαίδευση 31,8%.

Κατάσταση απασχόλησης

Η κατάσταση τρέχουσας απασχόλησης δε φαίνεται να επηρεάζει την έκθεση των γυναικών του δείγματος σε κίνδυνο σωματικής ή σεξουαλικής βίας. Με εξαίρεση τις γυναίκες συνταξιούχους και αυτές που ασχολούνται με οικιακές εργασίες:

• 40,8% είναι απασχολούμενες, 40,6% είναι άνεργες, 38,8% είναι μαθήτριες/σπουδάστριες, 38,2% δεν είναι ικανές προς εργασία, 28,7% είναι συνταξιούχες και 24,9% κάνουν οικιακές εργασίες.

Οικογενειακή κατάσταση

Σχετικά με την οικογενειακή κατάσταση, οι γυναίκες του δείγματος που δηλώνουν σε μεγαλύτερο ποσοστό ότι έχουν υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία ανήκουν στις εξής κατηγορίες:

• διαζευγμένες ή σε διάσταση 65,2%, γυναίκες που δεν έχουν παντρευτεί ή δεν έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ποτέ 47,1%, παντρεμένες ή σε σύμφωνο συμβίωσης 28,8% και χήρες 25%.

Συμπερασματικά σχόλια

Αποτελεί σημαντικό εύρημα της έρευνας ότι η συντριπτική πλειονότητα (90,1%) των γυναικών 18-74 ετών στην Ελλάδα, ανεξαρτήτως αν δηλώνουν ότι έχουν υποστεί κάποιας μορφής βία ή μη, αναγνωρίζουν ότι η έμφυλη βία κατά των γυναικών είναι αρκετά ή πολύ συχνή.

Παράλληλα, η εμπέδωση της άποψης ότι η έμφυλη βία κατά των γυναικών είναι αρκετά σοβαρό φαινόμενο συνάδει με τη συνειδητοποίηση του εύρους αλλά και των πολλαπλών πτυχών του προβλήματος που χρειάζεται να αντιμετωπιστούν.

• Οι γυναίκες που αναφέρουν συχνότερα τις κακοποιητικές συμπεριφορές ή/και την έμφυλη βία που έχουν βιώσει διαθέτουν σχετικά καλύτερη (ή πολύ καλή) εκπαίδευση, είναι σχετικά νεότερες σε ηλικία, είτε είναι διαζευγμένες είτε δεν έχουν παντρευτεί, είναι ενταγμένες στην αγορά εργασίας και κατοικούν σε μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας.

Τέσσερα αλληλένδετα ζητήματα επισημαίνονται στα ευρήματα της έρευνας:

1. Πρώτον, ότι κατά κύριο λόγο η σωματική και δευτερευόντως η σεξουαλική βία αναφέρθηκαν συχνά στις σχέσεις των γυναικών με τον τωρινό ή κάποιο πρώην σύντροφο.
2. Δεύτερον, η σωματική και η σεξουαλική βία κατά των γυναικών στις περισσότερες περιπτώσεις αφορά κυρίως άνδρες δράστες που δεν είναι σύντροφοι των θυμάτων.
3. Τρίτον, η σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο της εργασίας αποτελεί ένα επίσης σημαντικό πεδίο, όπου οι άνδρες, πολύ συχνά σε υψηλότερη ιεραρχική θέση, κάνουν κατάχρηση της εξουσίας που διαθέτουν και ασκούν βία κατά των εργαζόμενων γυναικών.
4. Τέταρτον, παρατηρείται αξιόλογο ποσοστό μη εμφανούς παρακολούθησης/ παρενόχλησης (stalking) των νεότερων σε ηλικία γυναικών.

^[1] Με βάση τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης