Ημερολόγιο
Πανελλήνιες 2023 «Νεοφεμινισμός, νεοπατριαρχία, καλώς ήρθαν τα νεοστερεότυπα»
Τα τελευταία χρόνια στις κοινωνίες του δυτικού κόσμου, παρότι έχει σημειωθεί πρόοδος στο θέμα της ισότητας των δύο φύλων, σε σχέση με τους δύο προηγούμενους αιώνες και λόγω της άνθισης του γυναικείου κινήματος μετά την βιομηχανική επανάσταση, παρατηρούμε να εμφανίζεται με ποικίλους τρόπους μια τάση αμφισβήτησης της συνέχισης των διεκδικήσεων των γυναικών, που απέδωσαν μετά από αγώνες τα κεκτημένα δικαιώματα.
Η αμφισβήτηση αυτή δεν εκφράζεται ευθέως και με τεκμηριωμένα επιχειρήματα, δεν εδράζεται σε στοιχεία της κοινωνικής πραγματικότητας αλλά ενδύεται τον μανδύα της «κοινωνικής αντίληψης» - παλαιότερα τα στερεότυπα περί ελλείψεως συγκεκριμένων ικανοτήτων των γυναικών είχαν «βιολογικά» στηρίγματα- επιτυγχάνεται με την επίκληση στην αυθεντία και όχι σπάνια βρίσκει εκφραστές ανάμεσα, φευ, και στις ίδιες τις γυναίκες.
Έτσι πριν λίγες ημέρες στο Β συνοδευτικό κείμενο κατά την εξέταση της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στις Πανελλαδικές εξετάσεις των γενικών λυκείων διαβάσαμε μαζί με τους υποψήφιους ότι υπάρχει ένα κίνημα «νεοφεμινισμού» που οδηγεί σε σύγκρουση ανδρών και γυναικών ως την καταστροφή. Πρόκειται κατά την Μπελίντα Κανόν, συγγραφέα και δόκτωρα Συγκριτικής Λογοτεχνίας για τον «φεμινισμό της διαφοροποίησης», ένα ρεύμα που δεν αντιλαμβάνεται τους ανθρώπους ως ολοκληρωμένες οντότητες αλλά ως όντα με αγεφύρωτες διαφορές και προτάσσει τις γυναίκες ως ομάδα θυμάτων, η οποία θεωρεί εύσημο το να είναι θύμα, επιδεικνύοντας «πάθος για θυματοποίηση».
Στο παραπάνω κείμενο φαίνεται να αγνοείται ότι πέρα από τα χιλιάδες περιστατικά βίας κατά των γυναικών καταγεγραμμένα ή μη το 2021 σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Ο.Η.Ε. καταγράφηκαν τουλάχιστον 45.000 γυναικοκτονίες σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ στην Ελλάδα το ίδιο έτος είχαμε 16, αριθμός που δεν μειώθηκε το 2022 και από τις αρχές του 2023 είχαμε άλλες 3 γυναικοκτονίες. Δολοφονίες, δηλαδή, γυναικών, οι οποίες τόλμησαν να απαιτήσουν την πλήρη χειραφέτησή τους από τον άνδρα σύντροφο «προστάτη» και να ζήσουν ανεξάρτητες, απαίτηση μη αποδεκτή από την πατριαρχική αντίληψη της ιδιοκτησίας ως αντικειμένου της γυναίκας στον άνδρα σύντροφο.
Οι απώλειες των γυναικών αυτών είναι τραγικές και το να τις θεωρούμε ως «εύσημο» καθώς και την καταδίκη τους ως «πάθος για θυματοποίηση» είναι μέγιστη προσβολή για τις ίδιες, τις οικογένειές τους και την κοινωνία ηθικών αξιών που οφείλουμε να οικοδομήσουμε για τις επόμενες γενιές ανδρών και γυναικών. Ο αγώνας που καταβάλλουν γυναικείες οργανώσεις, όπως η Χ.Ε.Ν. Ελλάδος – στην οποία έχω την τιμή να προσφέρω ως εθελόντρια και από την θέση της Γενικής Γραμματέως – για την αναγνώριση ως αυτόνομου ποινικού αδικήματος της γυναικοκτονίας, της δολοφονίας δηλ. μιας γυναίκας με βασική αιτία ότι αρνήθηκε καθ´οιονδήποτε τρόπο να υπηρετήσει την πατριαρχική αντίληψη ότι ανήκει στον άνδρα σύντροφο/σύζυγο/πατέρα/αδελφό, δεν συνιστά σε καμία περίπτωση εμμονή στις διαφορές των δύο φύλων ή πάθος για θυματοποίηση αλλά συνειδητοποίηση μιας υπαρκτής επικίνδυνης κατάστασης.
Η διαπίστωση ότι παρόλο που οι πατριαρχικές αντιλήψεις του μακρινού παρελθόντος έχουν υποχωρήσει, δεν έχουν, ωστόσο, εξαλειφθεί, αποδεικνύεται από φαινόμενα που μαρτυρούν ότι για τις γυναίκες υπάρχει είτε μια «γυάλινη οροφή» για το πόσο ψηλά στην ιεραρχία ή σε θέσεις ισχύος μπορούν να φτάσουν είτε ένας «γυάλινος τοίχος» για την εξουσία που επιτρέπεται να ασκήσουν, όταν αναλαμβάνουν θέσεις ευθύνης. Ενδεικτικά αναφέρω το Sofagateτου 2021, με την απαξίωση σε θεσμικό μάλιστα επίπεδο της UrsulaVonDerLeyen, προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από δύο άνδρες σε ηγετικές θέσεις. Παράλληλα, σιωπηρά εξακολουθεί να ισχύει ότι μια γυναίκα πρέπει να αποδεικνύει πέρα από τα τυπικά προσόντα ότι έχει και τα ουσιαστικά προσόντα για μια θέση, την στιγμή που για έναν άνδρα αρκεί το βιογραφικό του.
Αναρωτιέμαι συχνά και στην παρούσα στιγμή με αφορμή το Β συνοδευτικό κείμενο ως αντίλογο του Α συνοδευτικού κειμένου στην πρόσφατη εξέταση της Γλώσσας και Λογοτεχνίας μήπως βρισκόμαστε μπροστά σε «νεοστερεότυπα» σε βάρος των γυναικών,τα οποία λένε ότι οι γυναίκες αφού έχουν καταλάβει τις θέσεις εργασίας και ισχύος των ανδρών, δεν ικανοποιούνται με τα προνόμιά τους, είναι απειλητικές και τους έχουν μαλθακοποιήσει, προκειμένου τα νεοστερεότυπα αυτά να στηρίξουν ένα είδος «νεοπατριαρχίας» που επιδιώκει να καταστήσει γραφικό το γυναικείο κίνημα σε μια εποχή σύγχυσης και παθητικότητας, ώστε να το καταστήσει ανενεργό. Η επιλογή του Β συνοδευτικού κειμένου με τις απαξιωτικές αναφορές για το σύγχρονο γυναικείο κίνημα και τις διεκδικήσεις του δεν αποτελεί μια αθώα ή ατυχή επιλογή αλλά αντίθετα ιδεολογική επιλογή που επιχειρεί να εγχαράξει σε μια ιδιαίτερη στιγμή, αυτή των εξετάσεων, την αντίληψη για την δήθεν επικινδυνότητα του γυναικείου κινήματος.