Η ενσωμάτωση της Οδηγίας 2024/1385: Μια Ολιστική Προσέγγιση για την Καταπολέμηση της Έμφυλης Βίας

Η ενσωμάτωση της Οδηγίας 2024/1385 στην ελληνική νομοθεσία αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία να αναβαθμίσουμε τις πολιτικές μας για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας.

Η ενσωμάτωση δεν είναι μόνο μία νομική υποχρέωση, αλλά απαντά στην κοινωνική ανάγκη για προστασία και ισότητα. Στο πλαίσιο αυτό, η ΧΕΝ Ελλάδος καταθέτει τις προτάσεις της, με αίτημα και στόχο μια ολοκληρωμένη εφαρμογή στην πράξη, εστιασμένη στη θωράκιση των δικαιωμάτων των θυμάτων.

Ορισμός της Ενδοοικογενειακής Βίας: Αναγκαία η Σαφήνεια

Η διεύρυνση του ορισμού της ενδοοικογενειακής βίας, ώστε να περιλαμβάνει την ψυχολογική και οικονομική βία, είναι ένα θετικό βήμα. Ωστόσο, η χρήση του όρου "εξ οικείων βία" προκαλεί σύγχυση και ενδεχόμενες παρερμηνείες. Η χρήση του όρου "ενδοοικογενειακή βία" θα εξασφαλίσει τη σαφήνεια και τη συνέπεια με την υφιστάμενη νομοθεσία.

Η σαφήνεια του ορισμού δεν αποτελεί τυπικό αλλά ζωτικής σημασίας ζήτημα, για την αναγνώριση, την καταγραφή και την αποτελεσματική αντιμετώπιση των περιστατικών βίας, προσφέροντας στις γυναίκες καλύτερη νομική και κοινωνική υποστήριξη.

Διευκόλυνση Καταγγελιών: Από την Πρόθεση στην Πράξη

Η δυνατότητα ηλεκτρονικής καταγγελίας περιστατικών βίας είναι ένα καινοτόμο μέτρο, αλλά πρέπει, παράλληλα, να εξασφαλίζεται η πρόσβαση των γυναικών που δεν μιλούν τη γλώσσα ή αντιμετωπίζουν τεχνολογικά εμπόδια.

Απαιτείται η δημιουργία πολυγλωσσικών πλατφορμών, φιλικών στη χρήση, που διασφαλίζουν την ανωνυμία και προσφέρουν άμεση σύνδεση με 24ωρες γραμμές βοήθειας στελεχωμένες από εξειδικευμένο προσωπικό. Παράλληλα, η συστηματική καταγραφή των περιστατικών, με λεπτομερή στοιχεία, είναι απαραίτητη για τη χάραξη πολιτικών βασισμένων σε δεδομένα.

Προστασία και Υποστήριξη Θυμάτων

Η δημιουργία ασφαλών χώρων φιλοξενίας (Safe Houses) και η χρήση τεχνολογικών μέσων, όπως το "panic button", είναι βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, όμως, πρέπει να συμπληρώνονται από την ολοκληρωμένη ψυχοκοινωνική υποστήριξη των θυμάτων. Εδώ θα τονίσουμε ξανά, την αναγκαιότητα σύστασης οικογενειακών δικαστηρίων που θα διασφαλίζουν την ταχεία και δίκαιη απονομή της δικαιοσύνης , δίνοντας προτεραιότητα, εκτός των άλλων, σε θέματα καταγγελιών κακοποιητικής συμπεριφοράς σε βάρος γυναικών και παιδιών.

Υποχρεωτική Συνεπιμέλεια: Ένα Βήμα Πίσω για τα Θύματα

Η υποχρεωτική συνεπιμέλεια, που εισήχθη με τον Νόμο 4800/2021, συνεχίζει να προκαλεί έντονη ανησυχία και προβληματισμό. Παρά τις διορθωτικές προτάσεις στο νέο Νόμο, το θεσμικό αυτό πλαίσιο χρησιμοποιείται συχνά από τους κακοποιητές γονείς, για να διατηρήσουν τον έλεγχο πάνω στα θύματα παρατείνοντας τον κύκλο της βίας και εντείνοντας τον φόβο. Χρησιμοποιούν για αυτό το σκοπό τον αδόκιμο και αντιεπιστημονικό όρο (που έχει απορριφθεί από τον Π. Ο. Υ.) της «γονεϊκής αποξένωσης», ενοχοποιώντας τους γονείς /κυρίως τις μητέρες, που προσπαθούν να προστατέψουν τα παιδιά τους και τις ίδιες από τους κακοποιητές τους, εγείροντας σε βάρος τους ακόμα και ποινικές συνέπειες. Επιπλέον, η απειλή απώλειας της επιμέλειας χρησιμοποιείται ως εργαλείο εκφοβισμού, για να αποτρέψει το θύμα από την καταγγελία της κακοποίησης.

Ο νέος Νόμος παρέχει τη δυνατότητα στον εισαγγελέα να εξετάζει περιπτώσεις κακής άσκησης γονικής μέριμνας, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Η ΧΕΝ Ελλάδος προτείνει την άμεση και αυτόματη αναστολή της επιμέλειας από τον κακοποιητή γονέα έως την τελεσιδικία της υπόθεσης, δίνοντας προτεραιότητα στην ασφάλεια, τα δικαιώματα και τις ανάγκες των άμεσων και έμμεσων θυμάτων του.

Ποινική Διαμεσολάβηση: Αντίφαση με τις Διεθνείς Δεσμεύσεις

Η ποινική διαμεσολάβηση, ένας προβληματικός θεσμός που λειτουργεί σε βάρος των θυμάτων, διατηρείται στο νέο νομοσχέδιο, με μόνη διορθωτική πρόβλεψη να επιτρέπεται στον εισαγγελέα να απορρίψει συμφωνίες διαμεσολάβησης σε εξαιρετικές περιπτώσεις.

Να θυμίσουμε ότι η ποινική διαμεσολάβηση έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 48 της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, το οποίο απαγορεύει την υποχρεωτική εναλλακτική επίλυση διαφορών σε υποθέσεις έμφυλης βίας. Τα θεραπευτικά προγράμματα για τους δράστες δεν είναι προσβάσιμα πανελλαδικά, ενώ συχνά δεν ολοκληρώνονται, γεγονός που υπονομεύει την αξιοπιστία της διαδικασίας.

Η ΧΕΝ Ελλάδος έχει τοποθετηθεί υπέρ της κατάργησης της διαδικασίας, καθώς υποχρεώνει τα θύματα να διαπραγματευτούν με τους κακοποιητές τους, υπονομεύοντας την ασφάλεια και την αξιοπρέπειά τους. Η δικαιοσύνη πρέπει να εξασφαλίζει ότι οι δράστες αντιμετωπίζουν τις συνέπειες των πράξεών τους χωρίς περιθώρια εκμετάλλευσης της διαδικασίας.

Περιοριστικοί Όροι: Απαραίτητο Μέτρο Προστασίας

Ο νέος Νόμος περιλαμβάνει σημαντικές διατάξεις για τους περιοριστικούς όρους, όπως η υποχρεωτική παράδοση των όπλων που κατέχει ο δράστης στις αστυνομικές αρχές και η εισαγωγή του μέτρου της ηλεκτρονικής επιτήρησης. Αυτές οι διατάξεις ενισχύουν τον μηχανισμό παρακολούθησης της τήρησης των όρων και αυξάνουν την προστασία των θυμάτων.

Πέρα από αυτά, είναι απαραίτητο το θύμα να ενημερώνεται άμεσα για κάθε αλλαγή στους περιοριστικούς όρους, όπως η παραβίαση τους ή η μεταβολή της ποινικής μεταχείρισης του δράστη, προσφέροντας του την ασφάλεια που χρειάζεται για να ανακτήσει την αυτονομία του.

Ευάλωτες Ομάδες: Στο Επίκεντρο της Προσοχής

Η ΧΕΝ Ελλάδος, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία ομάδων ευάλωτων γυναικών (γυναικών με αναπηρία, γυναικών με ψυχικές διαταραχές, γυναικών σε περίοδο εγκυμοσύνης κ.λπ.). Τα στοιχεία είναι ανησυχητικά:

Οι γυναίκες με αναπηρία έχουν 40% μεγαλύτερο κίνδυνο να υποστούν ενδοοικογενειακή βία. Το 80% έχει υποστεί σεξουαλική επίθεση, ενώ το 70-85% των περιστατικών δεν καταγγέλλεται. Η εξάρτησή τους από τους φροντιστές, που συχνά είναι και οι δράστες, δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο σιωπής και φόβου.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ενδοοικογενειακή βία κατά την εγκυμοσύνη κυμαίνεται από 1% έως 28%, με την εγκυμοσύνη να αποτελεί συχνά περίοδο έναρξης ή κλιμάκωσης της βίας.

Για την αποτελεσματική προστασία των ευάλωτων ομάδων, είναι απαραίτητη η δημιουργία εξειδικευμένων δομών, με προσωπικό κατάλληλα εκπαιδευμένο. Η ολοκληρωμένη φροντίδα πρέπει να συνδυάζει την υποστήριξη τόσο για την κακοποίηση όσο και για την ψυχική υγεία, διασφαλίζοντας τη δυνατότητα μακροπρόθεσμης παρακολούθησης.

Αναγνώριση της Γυναικοκτονίας: Ένα Κρίσιμο Βήμα

Η αναγνώριση στο άρθρο 4 του νέου Νόμου ότι η "βία κατά των γυναικών" είναι βία που στρέφεται εναντίον τους εξαιτίας του φύλου τους, στηρίζει ουσιαστικά τόσο τη νομική όσο και κοινωνική μας προσέγγιση στο φαινόμενο και τον διάλογο που υφίσταται. Η διάταξη αυτή δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στη θεσμική αναγνώριση της γυναικοκτονίας ως αυτοτελούς ποινικού αδικήματος. Η Οδηγία δε, στο άρθρο 3 αναγνωρίζει τη γυναικοκτονία ως την πιο ακραία μορφή έμφυλης βίας, ενώ στο προοίμιό της την συνδέει με την άνιση κατανομή εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Η γυναικοκτονία, η ύψιστη και πιο αποτρόπαια μορφή έμφυλης βίας, αποτελεί ένα νοσηρό κοινωνικό φαινόμενο, που δεν μπορεί να συνεχίσει να υποβαθμίζεται στο πλαίσιο γενικών κατηγοριών εγκλημάτων.

 Όταν οι γυναίκες δολοφονούνται επειδή είναι γυναίκες, το φύλο του θύματος έχει σημασία. Δεν είναι μία στατιστική λεπτομέρεια, αλλά η ίδια η αιτία της πράξης.

Η αναγνώριση της γυναικοκτονίας ως αυτοτελούς ποινικού αδικήματος δεν είναι μόνο νομικό ζήτημα - αποτελεί πολιτική δήλωση για την αξία της ζωής των γυναικών. Η γυναικοκτονία, ως η πιο ακραία μορφή έμφυλης βίας, απαιτεί ειδική νομική μεταχείριση. Η αναγνώρισή της ως διακριτού εγκλήματος θα δώσει τη δυνατότητα στην κοινωνία να κατανοήσει τη βαρύτητα και τις διαστάσεις αυτού του φαινομένου.  

Η ΧΕΝ Ελλάδος παραμένει προσηλωμένη στον στόχο δημιουργίας μιας ασφαλούς και δίκαιης κοινωνίας και είναι έτοιμη να συνεργαστεί με όλους τους φορείς για την εφαρμογή ουσιαστικών θεσμικών αλλαγών προς αυτή την κατεύθυνση.

Παρέμβαση της ΧΕΝ Ελλάδος στη Βουλή για την Προστασία των Θυμάτων Βίας

Υπογράφουμε το ψήφισμα για να αναγνωριστεί η γυναικοκτονία ως αυτοτελές ποινικό αδίκημα