Ανασκόπηση 2022: Το χάσμα των φύλων στην εργασία, την οικονομία, την πολιτική, την εκπαίδευση

Πράξεις ή μόνο λόγια για την Ισότητα των Φύλων;

Το χάσμα των φύλων στο εργατικό δυναμικό: μια αναδυόμενη κρίση:

Σύμφωνα με τα ευρήματα της ετήσιας αναφοράς του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ Global Gender Gap Report το 2022 «…όλο και περισσότερες γυναίκες μετακινούνται σε αμειβόμενη εργασία και, ολοένα και περισσότερο, σε ηγετικές θέσεις, ωστόσο οι κοινωνικές προσδοκίες, οι πολιτικές εργοδοτών, το νομικό περιβάλλον και η διαθεσιμότητα δομών και υπηρεσιών φροντίδας συνεχίζουν να παίζουν σημαντικό ρόλο στις εκπαιδευτικές επιλογές και τη σταδιοδρομία τους. Η δεκαετία της λιτότητας που ακολούθησε την Παγκόσμια Οικονομική Κρίση του 2008 περιόρισε την παροχή υπηρεσιών και την κοινωνική υποδομή, επηρεάζοντας τις οικογένειες και τους βασικούς φροντιστές της -που συχνά είναι οι γυναίκες – ιδιαίτερα, κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Οι γεωπολιτικές συγκρούσεις και η κλιματική αλλαγή επηρεάζουν, με αρνητικό τρόπο, δυσανάλογα τις γυναίκες. Επιπλέον, η προβλεπόμενη και σε βάθος τρέχουσα κρίση του κόστους ζωής είναι πολύ πιθανό να επηρεάσει τις γυναίκες πιο σοβαρά από τους άνδρες, καθώς οι γυναίκες συνεχίζουν να κερδίζουν και να συσσωρεύουν λιγότερα χρήματα.»

Το χάσμα των φύλων σε ζωτικούς τομείς, όπως:

• Η συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό: Σύμφωνα με στοιχεία από ένα σταθερό δείγμα 102 χωρών, η ισοτιμία των φύλων ως προς τη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό παρουσιάζει μια αργή μείωση από το 2009. Ωστόσο, η τάση αυτή επιδεινώθηκε το 2020 και το 2022, η ισοτιμία των φύλων στο εργατικό δυναμικό ανέρχεται στο 62,9%, το χαμηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί από την πρώτη κατάρτιση του δείκτη (2006). Μεταξύ των εργαζομένων που παρέμειναν στο εργατικό δυναμικό, τα ποσοστά ανεργίας αυξήθηκαν και παρέμειναν σταθερά υψηλότερα για τις γυναίκες.
• Η παροχή υπηρεσιών φροντίδας: Ο δυσανάλογα αρνητικός αντίκτυπος της πανδημίας στην Αγορά Εργασίας μπορεί να εξηγηθεί, εν μέρει, μέσω του «σοκ» που προκλήθηκε σε πολλούς τομείς και, εν μέρει, μέσω του όγκου των υπηρεσιών φροντίδας που επιβάρυνε τις γυναίκες, καθώς έκλεισαν εγκαταστάσεις παιδικής μέριμνας και σχολεία – μια ευθύνη που στερεοτυπικά τις επιβάρυνε και πριν το 2019.

Με βάση μια ανάλυση δεδομένων του 2019 από 33 χώρες, που αντιπροσωπεύουν το 54% του παγκόσμιου πληθυσμού που βρίσκεται σε παραγωγική ηλικία, το μερίδιο των ανδρών σε χρόνο απλήρωτης εργασίας ήταν 19% του συνολικού, ενώ για τις γυναίκες ήταν 55%. Με την αύξηση του κόστους των υπηρεσιών φροντίδας παιδιών, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να συνεχίσει να επιβάλλεται στις γυναίκες μια ασύμμετρη απαίτηση παροχής απλήρωτων υπηρεσιών φροντίδας αυτού του είδους.

Στην Ελλάδα

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα οι γυναίκες στην Ελλάδα το 2014 αφιέρωναν 2.6 φορές περισσότερο χρόνο την ημέρα σε απλήρωτη οικιακή εργασία και παροχή φροντίδας μέσα στο νοικοκυριό τους από τους άνδρες.

• Η ηγεσία ανά κλάδο: Το μερίδιο των γυναικών που προσλαμβάνονται σε ηγετικούς ρόλους έχει σημειώσει σταθερή αύξηση, από 33,3%, το 2016, σε 36,9%, το 2022. Με βάση και τα στοιχεία από το LinkedIn για 22 χώρες, το 2022, μόνο επιλεγμένοι κλάδοι έχουν επίπεδα εκπροσώπησης των γυναικών κοντά στην ισότητα των φύλων, όπως οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και Οργανισμοί με μέλη (47%), η Εκπαίδευση (46%) και οι Προσωπικές Υπηρεσίες και Ευημερία (45%). Στην άλλη άκρη βρίσκονται η Ενέργεια (20%), η Μεταποίηση (19%) και οι Υποδομές (16%). Ενώ οι γυναίκες σε ηγετικές θέσεις αυξάνονται με την πάροδο του χρόνου, φαίνεται ότι αυτό δεν γίνεται με τον ίδιο ρυθμό σε όλους τους κλάδους. Κατά μέσο όρο, περισσότερες γυναίκες έχουν προσληφθεί στην ηγεσία κλάδων όπου είχαν ήδη υψηλή εκπροσώπηση.

• Η πολιτική εκπροσώπηση: Ο μεγαλύτερος αριθμός γυναικών στην πολιτική ηγεσία τείνει να δημιουργεί ένα ισχυρό πρότυπο και λαμβάνονται αποφάσεις που αντιπροσωπεύουν ευρύτερα τμήματα του πληθυσμού. Τα δεδομένα δείχνουν την πρόοδο των γυναικών στην ηγεσία, σε δημόσια αξιώματα. Από όλες τις γυναίκες αρχηγούς κρατών παγκοσμίως, οι μακροβιότερες ήταν στη Γερμανία για 16,1 χρόνια, στην Ισλανδία για 16 χρόνια, στην Κοινοπολιτεία της Δομίνικας για 14,9 χρόνια και στην Ιρλανδία για 14 χρόνια. Το παγκόσμιο μέσο μερίδιο των γυναικών σε υπουργικές θέσεις, σχεδόν, διπλασιάστηκε μεταξύ 2006 και 2022, αυξάνοντας από 9,9% σε 16,1%. Ομοίως, το παγκόσμιο μέσο μερίδιο των γυναικών στο κοινοβούλιο αυξήθηκε από 14,9% σε 22,9%.

 Στην Ελλάδα

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το ποσοστό εκπροσώπησης των γυναικών στη Βουλή ανήλθε το 2020 σε ποσοστό 21,7 %. Αν και το ποσοστό αυξήθηκε σε σχέση με το 2010 παραμένει χαμηλότερο από τον Μ.Ο. της Ευρώπης και των χωρών με υψηλό εισόδημα.

• Η συσσώρευση πλούτου: Τα στρεβλά αποτελέσματα της Αγοράς Εργασίας έχουν υπερβολικό αντίκτυπο στη συσσώρευση πλούτου από τις γυναίκες στη διάρκεια της εργασιακής ζωής. Επιπλέον, η ανισότητα στην πρόσβαση και τον έλεγχο των πόρων που δημιουργούν πλούτο - όπως οι τράπεζες, οι επενδύσεις, η κληρονομιά και η ιδιοκτησία - συμβάλουν στο χάσμα. Σύμφωνα με μια ανάλυση που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το WTW και εξετάζει την ισότητα του πλούτου για 39 χώρες, οι πιο σημαντικοί παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτήν την ανισότητα πλούτου, με βάση το φύλο, είναι οι μισθολογικές διαφορές μεταξύ των φύλων, οι ανισότητες στην πορεία επαγγελματικής εξέλιξης, οι διαφορές μεταξύ των φύλων στον οικονομικό γραμματισμό^[1] και τα γεγονότα της ζωής. Για επιχειρησιακούς ρόλους πρώτης γραμμής, το συνολικό χάσμα πλούτου μεταξύ των φύλων ανέρχεται σε 11%, για επαγγελματικούς και τεχνικούς ρόλους, το χάσμα σχεδόν τριπλασιάζεται στο 31% και για ανώτερους εμπειρογνώμονες και ηγετικούς ρόλους επεκτείνεται περαιτέρω στο 38%.
• Η δια βίου μάθηση και η ιεράρχηση δεξιοτήτων: Οι γυναίκες εξακολουθούν να υπερ-εκπροσωπούνται σε θέματα εκπαίδευσης και υγείας και πρόνοιας σε σύγκριση με τους άνδρες, και υπο-εκπροσωπούνται στους τομείς STEM^[2]. Το χάσμα μεταξύ των φύλων είναι πιο διαδεδομένο σε δύο τομείς: στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) όπου το ποσοστό των αποφοίτων γυναικών είναι 1,7%, έναντι 8,2% των αποφοίτων ανδρών και στη Μηχανική και τη Μεταποίηση, όπου, το ποσοστό είναι 24,6% για τους άνδρες και 6,6% αντίστοιχα, για τις γυναίκες. Ενώ η διασπορά στις επιλογές πτυχίων με βάση το φύλο συνεχίζεται στην παραδοσιακή εκπαίδευση, τα δεδομένα στη φετινή έκθεση της Coursera^[3] αναδεικνύουν ότι, περισσότερες γυναίκες, από ποτέ, αποκτούν, αναπροσαρμόζουν και αναβαθμίζουν τις δεξιότητες τους διαδικτυακά. Στις ΤΠΕ^[4], για παράδειγμα, η ισοτιμία των φύλων αυξήθηκε στη διαδικτυακή εκπαίδευση μεταξύ 2019 και 2021. Ωστόσο, η συμπεριφορά των χρηστών δείχνει ότι οι προτιμήσεις ανδρών και γυναικών συνεχίζουν να ανταποκρίνονται στα παραδοσιακά πρότυπα, δημιουργώντας κενά δεξιοτήτων μεταξύ των φύλων τόσο για άνδρες όσο και για γυναίκες.

• Τα επίπεδα άγχους: Με βάση στοιχεία από τη Hologic^[5], φαίνεται ότι ανάμεσα στο 2021 και το 2022 το άγχος ήταν κατά 4% περισσότερο στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες. Αυτό έρχεται να προστεθεί σε ένα ήδη αυξανόμενο βάρος ψυχικών και συναισθηματικών διαταραχών, το οποίο επηρεάζει δυσανάλογα την υγεία και την ευημερία των γυναικών.

^[1] Σ. Σ. : Με τον όρο «γραμματισμό» εννοείται η εξοικείωση του ατόμου με σύγχρονους «κώδικες», της Πληροφορία, της Τεχνολογίας κλπ. και, αντίστοιχα, αναφερόμαστε σε οικονομικό γραμματισμό, πληροφοριακό, τεχνολογικό, ψηφιακό, «μιντιακό» γραμματισμό (media literacy) κ.ο.κ.

^[2] Συντομογραφία για τα πεδία σπουδών που αφορούν την Επιστήμη (Science), την Τεχνολογία (Technology), τη Μηχανική (Engineering) και τα Μαθηματικά(Mathematics).

^[3] Παγκόσμια πλατφόρμα διαδικτυακής εκπαίδευσης

^[4] Σ. Σ., Συντομογραφία για τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών

^[5] Σ. Σ., παγκόσμια στοιχεία για την υγεία των γυναικών